Handleiding voor een modern leven, voor medisch specialisten, huisartsen en andere medisch professionals
Het werk als medisch professional is vaak druk en hectisch. Om niet te verdrinken in de waan van alledag, moet je af en toe even afstand nemen. Deze cursus met filosoof Menno de Bree wil daarbij helpen. Het programma is opgebouwd rond drie typen relaties die grotendeels bepalend zijn voor de invulling van onze tijd: (1) de relaties met de dingen om ons heen, (2) relaties met de mensen om ons heen en, (3) de relatie met onszelf. Daarbij is steeds de vraag: Wat is in die relaties de moeite waard om te realiseren?

In deze cursus krijgt u geen kant en klare antwoorden voor problemen in uw werk of leven als arts. U ontdekt wel hoe filosofie u richting en handvatten kan geven in uw werk. U krijgt een overkoepelend kader aangereikt, om zowel de achtergronden als de ontstaansgeschiedenis van onze huidige werk- en leefcultuur beter te leren begrijpen. Menno de Bree is een zeer ervaren docent, die het medische werkveld uitstekend kent. Hij neemt u in deze cursus vakkundig aan de hand om u te leren hoe u zich door de wijze woorden van filosofen door de eeuwen heen in uw leven en werk als arts kunt laten inspireren. De cursus is daarom voor alle medici toegankelijk en interessant: zowel voor hen die zich al eens in filosofie verdiepten, als voor artsen die er voor het eerst mee kennismaken.

De drie relaties worden behandeld aan de hand van steeds een sleuteltekst: Alain de Botton’s Statusangst (over onze relatie tot de dingen: geld, bezit en de status die daarmee samenhangt), Nietzsche’s Over waarheid en leugen (over onze relatie tot anderen: vrienden, familie, vreemden, patiënten en collega’s) en Peter Bieri’s Hoe willen wij leven? (over de relatie tot onszelf: hoe kunnen en moeten we onszelf als mens en arts vormgeven in het krachtenveld waarin ons leven zich afspeelt?).

Naast deze drie teksten komen tal van andere filosofen aan de orde – van Aristoteles tot Zizek.

Het gelukte leven
- De cursus start met een kleine introductie in de filosofie. In deze introductie staan drie begrippen centraal: eudaimonia, bildung en het actieve/theoretische leven. Deze begrippen dienen als achtergrond bij de hele cursus.

• Het begrip 'eudaimonia' is de filosofische vakterm voor dat leven wat goed, geslaagd is. Dit onderdeel geeft een korte impressie van de ontwikkeling van dit begrip, van Aristoteles tot Peter Sloterdijk. We gaan in op Kant's kritiek op de eudaimonistische ethiek (18e eeuw), en de comeback van dit type denken in de 20ste eeuw.
• Het begrip 'bildung' is aan een opmars bezig binnen het onderwijs, onder invloed van de zogenaamde levenskunst-filosofie. Een korte introductie zelf-educatie zoals voorgesteld door Rene Gude, Peter Sloterdijk, Joep Dohmen en Martha Nussbaum.
• Op de achtergrond speelt ook steeds de discussie over ‘het handelende leven’ (het politieke leven, het leven van de practicus; ‘via activa’) en het ‘theoretische leven’ (het leven gericht op het verkrijgen van inzicht; ‘via contemplativa’). Deze discussie bespreken we aan de hand van Aristoteles en Hannah Arendt.

Wij en de dingen
- Voor een geslaagd leven zijn volgens Aristoteles drie elementen nodig: voortreffelijkheid van karakter, externe goederen en een portie mazzel. Externe goederen zijn zaken die je (a) dus nodig hebt voor het verkrijgen van een gelukt leven, maar die je (b) niet zelf in de hand hebt. Dat brengt dus bepaalde risico's met zich mee. Hoewel in onze tijd geldt dat wij werken om te kunnen consumeren, is het ook zo dat wij met name dingen willen ervaren. We kijken daarom ook of het denken over de dingen van toepassing is op het denken over ervaringen.

Wij en de anderen
- De hel, dat zijn de anderen, zei Sartre al. We willen van alles, en hebben daarom anderen nodig - net zoals die anderen ons moeten 'objectiveren' om ons in te kunnen zetten voor hun plannen. Is elke ander niet meer dan een potentieel gevaar en een potentieel instrument voor het goede leven, of zijn er ook andere visies mogelijk?

Wij en onszelf
- Je moet doen wat je leuk vindt, is het moderne adagium. Ook al zijn er goede redenen om iets niet te doen, als 'het goed voelt' vinden we eigenlijk toch dat je het moet proberen. We zien onszelf daarmee niet meer als iets wat gevormd moet worden, als een halfproduct dat nog redelijk gemaakt moet worden, maar als iets waarmee je in overeenstemming moet leven - anders is een authentiek bestaan niet mogelijk. Maar is deze gedachte houdbaar?

Na afloop van de cursus begrijpt u waarschijnlijk nog minder van uw leven dan dat nu het geval is, maar mogelijk is het er wel (nog) interessanter op geworden.